فرجام خواهی طلاق چیست و چه زمانی انجام می‌شود؟
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان در پروسه طلاق باشید احتمالاً عبارت فرجام خواهی طلاق به گوشتان خورده است. فرجام خواهی طلاق، یکی از مراحل مهم و حساس در دعاوی خانواده است که به طرفین امکان می‌دهد رأی صادره از دادگاه‌های خانواده را در دیوان عالی کشور مورد بازنگری قرار دهند. این فرایند حقوقی به معنای اعتراض رسمی به رأی قطعی طلاق و درخواست بررسی مجدد آن از نظر انطباق با قوانین و شرع است.
فرجام خواهی نقش حیاتی در حفظ حقوق و تضمین عدالت برای طرفین ایفا می‌کند، زیرا از طریق آن می‌توان اشتباهات قانونی و نقص‌های رسیدگی در دادگاه‌های پیشین را جبران کرد. اگرچه هدف فرجام خواهی تغییر ماهوی حکم نیست، اما موجب اطمینان از صحت و قانونی بودن تصمیم قضایی می‌شود. در این متن به شما توضیح خواهیم داد که به طور دقیق فرجام خواهی طلاق چیست و به بررسی مفهوم، مراحل، شرایط، نکات کلیدی و پاسخ سؤالات پرتکرار در این زمینه خواهیم پرداخت.
فرجام خواهی طلاق چیست؟
فرجام خواهی طلاق به معنای اعتراض و درخواست بررسی دوباره حکم طلاق از دیوان عالی کشور است و یکی از راه‌های قانونی تضمین حقوق طرفین در پروندههای طلاق محسوب می‌شود.
فرجام خواهی در طلاق، یعنی درخواست بازبینی حکم طلاق صادره توسط دادگاه خانواده نه به منظور صدور حکم جدید، بلکه برای سنجش انطباق رأی با قوانین و مقررات شرعی توسط دیوان عالی کشور. نتیجه فرجام خواهی می‌تواند تأیید یا نقض حکم قبلی باشد؛ اگر حکم نقض شود، پرونده برای رسیدگی مجدد بازمی‌گردد.
شرایط امکان فرجام خواهی طلاق:
فرجام خواهی فقط نسبت به آرای قطعی طلاق و در محدوده‌ای که قانون اجازه داده است امکان‌پذیر است:
رأی صادره باید قطعی شده باشد (امکان اعتراض یا تجدیدنظر قبلاً به پایان رسیده باشد).
فرجام خواهی باید در مهلت قانونی (معمولاً تا 20 روز از ابلاغ رأی) تنظیم و ثبت شود.
باید دلایل قانونی و موجه مانند مغایرت رأی با شرع یا قانون، عدم صلاحیت دادگاه، نقص تحقیقات، بی‌توجهی به مستندات، وجود آرای متعارض یا اشتباه در مدارک باشد.
دادخواست فرجام باید دقیق و مطابق مقررات آیین دادرسی مدنی، به دیوان عالی کشور ارائه گردد.
جهات قانونی فرجام خواهی طلاق:
مهم‌ترین دلایل پذیرش فرجام خواهی طلاق عبارت است از:
- عدم صلاحیت ذاتی یا محلی دادگاه صادرکننده رأی
- مخالفت رأی با مقررات قانونی یا اصول شرعی
- نقص در تحقیقات یا بی‌توجهی به دلایل و دفاعیات اصحاب دعوا
- وجود آرای مغایر در موضوع واحد
- عدم صحت مدارک مستند رأی
در نتیجه، فرجام خواهی طلاق فرصتی است برای اعتراض به رأی دادگاه خانواده در دیوان عالی کشور، اما دارای شرایط خاص و جهات قانونی مشخص است که عدم رعایت آن موجب رد دادخواست خواهد شد.
برای اعتراض به حکم طلاق و بررسی مجدد آن در دیوان عالی کشور، از یک وکیل فرجام خواهی متخصص کمک بگیرید تا پرونده‌تان به‌درستی پیگیری شود.
فرجام خواهی طلاق از طرف زوجه
زن در صورتی می‌تواند نسبت به حکم طلاق فرجام خواهی کند که دلایل قانونی و تخلف یا نقص جدی در روند دادرسی، رأی دادگاه یا تضییع حقوق وی وجود داشته باشد.
شرایط فرجام خواهی طلاق از طرف زوجه:
- حکم طلاق باید از سوی دادگاه صادر و قطعی شده باشد (پس از تجدیدنظر).
- اعتراض باید در مهلت قانونی (معمولاً ۲۰ روز پس از ابلاغ) ثبت شود.
- جهات قانونی مانند عدم صلاحیت دادگاه، مخالفت حکم با شرع یا قانون یا عدم توجه به ادله و دفاعیات زوجه وجود داشته باشد.
- نقص تحقیقات یا مراجع ذی‌صلاح، صدور آرای مغایر یا بی‌توجهی به حقوق مالی و غیرمالی زن (مهریه، نفقه، حضانت و…).
مقاله پیشنهادی: حقوق مالی زن در زندگی مشترک
دلایل رایج فرجام خواهی زن:
- صلاحیت نداشتن دادگاه صادرکننده حکم یا رعایت نشدن صلاحیت محلی.
- صدور رأی بر مبنای دلایلی که زوجه آنها را قانونی نمی‌داند یا ناقص بودن تحقیقات قضایی (مثلاً رسیدگی نکردن به دلایل عسر و حرج).
- بی‌توجهی به حقوق زن مانند مهریه و نفقه یا حضانت فرزند در رأی صادره.
- وجود تناقض یا مغایرت بین آرای مختلف درباره همان زوجین.
نمونه‌هایی از فرجام خواهی موفق زوجه:
پرونده‌هایی که رأی به دلیل کافی نبودن دلایل برای احراز عسر و حرج زن صادر شده و دیوان عالی به علت ناقص بودن تحقیقات یا بی‌توجهی به مستندات، رأی را نقض و بررسی مجدد دستور داده است.
مواردی که رأی دادگاه بدون توجه به مدارک پزشکی یا شهادت شهود زن در امور مثل خشونت خانگی یا بیماری زوج، صادر شده و با اعتراض دقیق زوجه، رأی برگشت خورده است.
آرایی که در مورد حق حضانت فرزند بدون لحاظ منافع طفل به نفع مرد صادر و پس از اعتراض زن در دیوان عالی نقض شده است.
اعتراض و فرجام خواهی طلاق از طرف زوجه ابزار مهمی برای تضمین رعایت کامل حقوق او در دعوی طلاق است و در بسیاری پرونده‌ها با دلایل حقوقی و مستند موفقیت‌آمیز می‌باشد.
برای اعتراض مؤثر به حکم طلاق، از تجربه وکیل برای طلاق از طرف زن استفاده کنید تا حقوقتان حفظ شود.
فرجام خواهی طلاق در دیوان عالی کشور
دیوان عالی کشور نقش نظارت عالی، بررسی انطباق رأی با قانون و شرع، و صدور تصمیم قطعی بر فرجام خواهی طلاق را دارد.
نقش دیوان عالی کشور در بررسی فرجام خواهی:
دیوان عالی کشور فقط رأی صادره را از حیث «انطباق با مقررات قانونی و شرعی» ارزیابی می‌کند و وارد بررسی ماهوی دوباره اختلافات و ادله دعوا نمی‌شود.
اگر رأی طلاق مطابق قانون و شرع باشد، دیوان آن را تأیید (ابرام) می‌کند؛ اگر نه، رأی را نقض کرده و پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادرکننده رأی یا شعبه هم‌عرض ارسال می‌کند.
نقش دیوان عالی کشور تضمین وحدت رویه و حمایت از حقوق طرفین است.
مدارک مورد نیاز و نحوه ارسال پرونده:
- مدارک هویتی فرجام‌خواه (شناسنامه و کارت ملی).
- رونوشت یا تصویر مصدق حکم دادگاه طلاق.
- دادخواست دقیق فرجام خواهی شامل مشخصات طرفین، دلایل اعتراض، تاریخ ابلاغ و مشخصات حکم مورد اعتراض.
- مستندات و مدارک اثباتی مرتبط با جهات فرجام خواهی و لایحه دفاعیه.
- وکالت‌نامه یا مدارک سمت (در صورت اقدام توسط وکیل/نماینده قانونی).
- ارسال دادخواست فرجام خواهی و پیوست‌ها به دادگاه صادرکننده رأی، ثبت در دفتر، و ارسال توسط دادگاه به دیوان عالی کشور پس از تکمیل و دریافت پاسخ طرف مقابل در مهلت قانونی.
قطعی بودن رأی دیوان عالی کشور:
رأی دیوان عالی کشور در اکثر موارد قطعی است و پس از تأیید یا نقض، امکان اعتراض یا فرجام خواهی مجدد نسبت به آن وجود ندارد. تنها در موارد خاصی که دیوان رأی را نقض کند و پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاه اولیه یا هم‌عرض برگشت دهد، آرای جدید صادره پس از این فرایند مجدداً قابل تجدیدنظر یا فرجام است.
بنابراین، دیوان عالی کشور ضمانت اجرای عدالت و انطباق احکام طلاق با قانون را بر عهده دارد، مدارک باید کامل و مستند باشد، و پس از رأی دیوان، پرونده معمولاً پایان می‌یابد.
برای پیگیری مؤثر فرجام خواهی طلاق، از مشاوره وکیل دیوان عالی کشور کمک بگیرید.
فرجام خواهی طلاق دیوان کشور چند ماه طول می کشد؟
مدت زمان رسیدگی به فرجام خواهی طلاق در دیوان عالی کشور معمولاً بین سه تا نه ماه طول می‌کشد، اما بسته به شرایط پرونده و عوامل مختلف ممکن است از چهار ماه تا یک سال یا حتی بیشتر نیز به طول بینجامد.
بررسی مدت زمان رسیدگی در دیوان:
بسیاری از مشاوره‌ها و مراجعات نشان می‌دهد که زمان متوسط بررسی پرونده طلاق در دیوان عالی کشور بین سه تا نه ماه است. گاهی بسته به حجم پرونده‌ها، پیچیدگی موضوع و تراکم کاری شعب دیوان، این مدت تا یک سال یا بیشتر هم گزارش شده است.
عوامل مؤثر بر مدت زمان فرجام خواهی طلاق:
- تراکم و تعداد پروندههای ورودی به دیوان عالی کشور.
- کامل یا ناقص بودن دادخواست و مدارک ارسالی که در صورت نقص، پرونده برگشت خورده و موجب تأخیر می‌شود.
- پیچیدگی یا ابهام در موضوع یا مستندات پرونده که نیازمند مطالعه و بررسی بیشتر از سوی قضات است.
- نحوه و زمان پاسخ‌گویی طرف مقابل یا نمایندگان قانونی.
- قرار گرفتن برخی پروندههای خاص در اولویت یا رسیدگی خارج از نوبت.
تجربه‌های معمول مراجعه‌کنندگان:
- مراجعین و متقاضیان اغلب سه تا شش ماه و در پروندههای پرتراکم، تا نه ماه یا بیشتر برای نتیجه‌گیری صبر کرده‌اند.
- برخی پرونده‌ها به دلیل نقص مدارک یا ارسال ناقص دادخواست با نامه برگشتی مواجه شده‌اند و مجبور به رفع نقص و ارسال مجدد شده‌اند.
برای پیگیری پرونده، استفاده از سامانه ثنا یا مراجعه حضوری به دیوان عالی کشور پیشنهاد می‌شود تا وضعیت پرونده مشاهده شود.
در نتیجه، مدت زمان قطعی برای فرجام خواهی طلاق در دیوان عالی کشور قابل پیش‌بینی دقیق نیست و بسته به شرایط پرونده، نحوه تکمیل مدارک و تراکم کاری شعب متغیر است.
هزینه فرجام خواهی طلاق چقدر است؟
هزینه فرجام خواهی طلاق شامل هزینه دادرسی ثابت برای پروندههای غیرمالی، حق‌الوکاله وکیل و هزینه‌های جانبی ثبت پرونده است؛ این مبلغ معمولاً نسبت به سایر مراحل اندکی بیشتر است اما در کل برای اکثر افراد قابل تأمین بوده و برخی افراد امکان معافیت یا تقسیط آن را دارند.
هزینه دادرسی در فرجام خواهی:
- هزینه دادرسی فرجام خواهی طلاق به عنوان دعوای غیرمالی، سالانه با بخش‌نامه قوه قضاییه تعیین می‌شود و در سال جاری حدود ۲۰۰ هزار تومان است.
- هزینه دادرسی دعواهای مالی در مرحله فرجام خواهی ۵.۵ درصد از میزان محکوم‌به است؛ اما در طلاق که غیرمالی است این مبلغ ثابت بوده و کمتر از دعاوی مالی است.
- هزینه‌های جانبی (مانند کپی مدارک، ثبت دادخواست و مشاوره) معمولاً بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است.
امکان معافیت یا کاهش هزینه:
افراد بی‌بضاعت یا فاقد تمکن مالی می‌توانند با ارائه درخواست، حکم اعسار یا تقسیط هزینه دادرسی را از دادگاه دریافت کنند و به صورت اقساط یا کاهش یافته مبلغ را بپردازند. گاهی زنان سرپرست خانوار یا افرادی که اثبات کنند قادر به پرداخت همه هزینه نیستند، با ارائه مدارک به قاضی معافیت یا تخفیف دریافت می‌کنند.
در برخی پرونده‌ها با صدور حکم نهایی به نفع متقاضی، هزینه دادرسی قابل برگشت است.
در مجموع هزینه فرجام خواهی مرحله نسبتاً تخصصی و مهمی است که مبلغ دادرسی آن ثابت بوده اما حق‌الوکاله وکیل بسته به سادگی و پیچیدگی دعوا قابل تغییر است. هزینه فرجام خواهی طلاق در دیوان عالی کشور شامل هزینه دادرسی ثابت برای پروندههای غیرمالی، هزینه تنظیم و ارسال دادخواست و حق‌الوکاله وکیل متخصص است، و هر سال با بخش‌نامه مشخص می‌شود؛ معافیت و تقسیط هزینه برای برخی افراد کم‌بضاعت امکان‌پذیر است.
دادخواست فرجام خواهی طلاق چگونه تنظیم می‌شود؟
دادخواست فرجام خواهی طلاق باید شامل اجزای اصلی مشخصی باشد که طبق ماده ۳۸۰ و ۳۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی تنظیم می‌شود و در آن باید دلایل و جهات قانونی فرجام خواهی به روشنی ذکر گردد.
اجزای اصلی دادخواست فرجام خواهی طلاق:
- مشخصات کامل فرجام‌خواه (نام، نام خانوادگی، شماره شناسنامه، نشانی وکیل در صورت وجود).
- مشخصات طرف مقابل (نام، نام خانوادگی و اقامتگاه).
- اطلاعات دقیق حکم و دادگاه صادرکننده (شماره دادنامه، تاریخ صدور و ابلاغ).
- دلایل و جهات قانونی فرجام خواهی (مثلاً عدم صلاحیت دادگاه، نقص تحقیقات، مخالفت رأی با شرع و قانون یا بی‌توجهی به مستندات).
- خواسته فرجام‌خواه (نقض رأی صادره و رسیدگی مجدد یا تأیید دفاعیات فرجام‌خواه).
- امضا و تاریخ ارائه دادخواست.
نمونه متن ساده دادخواست فرجام خواهی طلاق:
بسمه تعالی
ریاست محترم دیوان عالی کشور
با سلام و احترام؛
اینجانب [نام فرجام‌خواه] به وکالت از [نام زوجه یا زوج]، نسبت به رأی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ ابلاغ] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]، فرجام خواهی می‌نمایم.
علت فرجام خواهی آن است که رأی صادره:
1. در صلاحیت ذاتی و محلی دادگاه اشکال وجود دارد؛
2. خلاف موازین شرعی و قوانین مدنی می‌باشد؛
3. به ادله و مستندات ارائه شده توجه نشده است.
لذا با استناد به مواد ۳۷۱ و ۳۸۰ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای نقض رأی صادره و رسیدگی مجدد را دارم.
با سپاس
امضا و تاریخ
نکات مهم در نگارش دادخواست:
- دادخواست باید کاملاً بر اساس ضوابط قانونی و با ذکر جهات فرجام خواهی تنظیم شود تا از اخطار رفع نقص و رد دادخواست جلوگیری شود.
- استفاده از ادبیات رسمی، دقیق و مستدل، بدون اطناب و با ذکر دقیق مستندات مهم است.
- اضافه کردن لایحه تفصیلی اعتراض به رأی به پیوست دادخواست الزامی است.
- اخذ مشورت از وکیل متخصص خانواده در تهیه دادخواست بسیار توصیه می‌شود تا مهلت‌ها و نکات حقوقی رعایت گردد.
- نگارش باید مطابق تبصره‌های مربوط به نحوه معرفی فرجام‌خواه اعم از خود شخص یا وکیل باشد.
- با رعایت این ساختار و نکات، دادخواست فرجام خواهی طلاق به طور کامل و قانونی ارائه می‌شود و احتمال پذیرش آن در دیوان عالی کشور افزایش می‌یابد.
جواب فرجام خواهی طلاق چگونه داده می‌شود؟
پس از ثبت دادخواست فرجام خواهی طلاق در دادگاه صادرکننده رأی، این دادگاه پس از بررسی اولیه، پرونده به همراه مستندات و پاسخ طرف مقابل را به دیوان عالی کشور ارسال می‌کند. دیوان عالی کشور صرفاً از لحاظ انطباق رأی با مقررات قانونی و شرعی رسیدگی می‌کند و در صورت وارد دانستن دلایل فرجام خواهی رأی را یا تأیید یا نقض می‌نماید. پاسخ دیوان معمولاً طی چند ماه صادر می‌شود و پس از تصمیم به رأی، پرونده یا تأیید می‌شود یا برای رسیدگی مجدد به دادگاه هم‌عرض ارجاع داده می‌شود.
شیوه ابلاغ رأی به طرفین دعوی:
رأی دیوان عالی کشور به صورت کتبی به دفتر دادگاه صادرکننده رأی ارسال شده و این دادگاه با استفاده از سامانه‌های قضایی مانند سامانه ثنا ابلاغ را به طرفین دعوی انجام می‌دهد. ابلاغ معمولاً به صورت الکترونیکی از طریق سامانه ثنا انجام می‌شود و نسخه‌ای نیز به وکلای طرفین ارسال می‌شود. اگر ابلاغ الکترونیکی انجام نشود یا طرفین نیاز به ابلاغ حضوری داشته باشند، ابلاغ توسط مأمور ابلاغ و از طریق پست یا حضور در محل اقامت انجام می‌شود.
مسیر پیگیری پاسخ:
طرفین دعوی و وکلای آنان می‌توانند با ساخت حساب کاربری در سامانه ثنا به نشانی sana.adliran.ir با وارد کردن کد ملی و رمز شخصی، وضعیت پرونده فرجام خواهی و ابلاغ‌های صادره را پیگیری کنند. همچنین پیگیری حضوری از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی یا دادگاه صادرکننده رأی امکان‌پذیر است. در صورت نیاز به اطلاع از آخرین وضعیت، افراد می‌توانند با کد رهگیری یا شماره پرونده، استعلام نمایند.
در مجموع، اعلام نتیجه فرجام خواهی طلاق از طریق ارسال رأی مکتوب به دادگاه صادرکننده و ابلاغ آن به طرفین توسط سامانه ثنا یا به صورت حضوری انجام می‌شود و پیگیری آن عمدتاً از طریق سامانه ثنا صورت می‌گیرد.
دریافت مشاوره تخصصی در مرحله فرجام خواهی
در این متن توضیح دادیم که فرجام خواهی طلاق چیست و چه شرایطی دارد. دیدید که فرجام خواهی طلاق فرصتی قانونی است برای طرفین که نسبت به رأی صادره از دادگاه خانواده اعتراض کنند و این رأی را در دیوان عالی کشور بازبینی نمایند. این فرایند به منظور تضمین عدالت و رفع اشتباهات احتمالی در مرحله قبلی دادرسی اهمیت زیادی دارد.
اگر درباره مراحل فرجام خواهی، شرایط قانونی و نحوه تنظیم دادخواست سؤالی دارید یا نیاز به مشاوره تخصصی دارید، تیم حقوقی وکیل مهری می‌تواند بهترین همراه و راهنمای شما در این مسیر باشد. در صورت تماس با دفتر وکالت دکتر محمدرضا مهری می‌توانید علاوه بر بهره‌مندی از مشاوره رایگان با کارشناسان ما، برای مشاوره تخصصی با وکیل پایه یک دادگستری وقت بگیرید.
ســــوالات متداول شما
آیا امکان لغو طلاق در مرحله فرجام خواهی وجود دارد؟
خیر، فرجام خواهی بررسی انطباق رأی با قانون است و ماهیت حکم طلاق را تغییر نمی‌دهد، بنابراین در این مرحله امکان لغو طلاق وجود ندارد.
فرجام خواهی طلاق چقدر احتمال موفقیت دارد؟
موفقیت فرجام خواهی بستگی به وجود جهات قانونی مانند نقص در دادرسی، عدم رعایت شرع یا قانون دارد و در صورت اثبات این جهات احتمال موفقیت وجود دارد اما قطعیت ندارد.
آیا بعد از رأی دیوان عالی می‌توان باز هم اعتراض کرد؟
رأی دیوان عالی کشور معمولاً قطعی است و به ندرت امکان اعتراض مجدد وجود دارد مگر در شرایط و موارد بسیار محدود قانونی.
فرجام خواهی فقط برای یکی از طرفین امکان‌پذیر است؟
خیر، هر یک از طرفین دعوا حق فرجام خواهی دارند، مشروط بر اینکه جهات فرجام خواهی قانونی را داشته باشند.
آیا برای فرجام خواهی حضور وکیل الزامی است؟
حضور وکیل الزامی نیست اما به دلیل پیچیدگی‌های قانونی و رعایت نکات فنی، استفاده از وکیل متخصص خانواده معمولاً توصیه می‌شود.
اگر رأی طلاق قطعی شود، دیگر نمی‌توان فرجام خواهی کرد؟
اگر رأی طلاق قطعی و بدون نقص باشد، امکان فرجام خواهی معمولاً وجود ندارد مگر در موارد و شرایط استثنایی که قانون مقرر کرده است.
هنوز نظری ثبت نشده است.